Voetafdruk - Wat is dat?
Je kent vast wel dat geheimzinnige fenomeen genaamd de ‘ecologische voetafdruk,’ toch? Het is als die schaduw uit een griezelfilm, maar dan voor je CO2-uitstoot! Er zijn zelfs een paar slimme apps en websites die je helpen dit te berekenen. Het is als een soort detective voor je CO2-geheimen. Zodra je weet wie de boosdoener is, kun je ze te grazen nemen. Dus, weten is meten, en meten is weten. En wie weet, misschien ontdek je dat je CO2-uitstoot stiekem een dubbelleven leidt.
Maar wat beïnvloedt die voetafdruk eigenlijk? Laten we het eens bekijken:
1. Consumeren - Zonder verspillen
“Hier komt de Gouden Regel voor bewust winkelen: Voordat je iets koopt, vraag jezelf af, ‘Heb ik dit ECHT nodig?‘ Denk eraan, we proberen de planeet te redden (en ook een beetje je portemonnee).
Nu, laten we eerlijk zijn, dit hele duurzaamheidsding is net als proberen jongleren met marshmallows – het duurt even om onder de knie te krijgen, maar hé, beter onhandig en een beetje plakkerig dan helemaal niet, toch?
Het mooie is dat je er ook nog een paar centen aan overhoudt. Je wordt een soort geldbesparende ninja. Je denkt twee keer na voordat je iets koopt en laat die impulsieve aankopen achterwege. En als je toch iets moet hebben, kun je vaak een koopje scoren door te huren of tweedehands te kopen.
Waarom is dit zo belangrijk? Nou, onze huidige economie is eigenlijk een beetje als een slechte film – ze nemen grondstoffen, maken er een product van, gebruiken dat product misschien één keer, en dan belandt het rechtstreeks in de vuilnisbak. Dat model is op de lange termijn gewoon niet houdbaar. Vroeg of laat zijn de grondstoffen op, en dan zitten we letterlijk bovenop een gigantische berg afval. En dat kun je ook zien in het filmpje hier naast ons.
Circulaire economie
Oké, laten we even een duik nemen in de wereld van de circulaire economie. Hier zijn we niet bezig met ‘wegwerp’ – nee, we gaan voor het ‘van wieg tot wieg’ principe. Dat betekent dat het einde van een product niet het trieste lot van een afvalberg is, maar eerder het begin van een nieuw avontuur als een ander product. Het is als het recyclen van oude spullen, maar dan met een flinke dosis magie.
Dus, in plaats van kostbare grondstoffen te verspillen en bergen afval op te stapelen, houden we alles mooi in een circulaire dans. Alles draait om en om, als een eindeloze draaimolen.
Als je meer wilt weten over deze coole circulaire economie, check dan de Ted Talk van Kate Raworth (zie die video hieronder). Of grijp haar boek ‘de donut economie’, dat je waarschijnlijk ook wel in je lokale bibliotheek kunt vinden. Het is als een reis door een heerlijk smakende economische donut – serieus, een aanrader!
- Filmpje over (her) gebruik van materiaal
Bewust verbruiken
Oké, laten we eens wat nadenken over ons koopgedrag. Stel jezelf de vraag: ‘Heb ik dat ding écht nodig?’ Soms klinkt deze vraag een beetje als een aanval (hoewel we alleen maar nieuwsgierig zijn, beloofd). Dus, laten we een momentje nemen om erover na te denken. Wat gebeurt er als je het niet hebt? Hoe zou je je leven aanpassen zonder dat ding in je leven? Als dit een lastige vraag lijkt, vraag jezelf dan af waarom. Soms is het gewoon leuk om te ontdekken waarom je iets belangrijk vindt of waarom niet.
En dan hebben we ‘de Transformisten’ – dat zijn de ware avonturiers van deze vraag. Ze zijn de dappere pioniers van repaircafé’s en ze ondersteunen allerlei deelinitiatieven. Het is de moeite waard om hun website eens te bezoeken. Misschien ontdek je wel een geheim genootschap van spullenredders!
- Podcast van de Transformisten - Hoeveel is genoeg?
2. Slim omgaan met energie
Laten we eerlijk zijn, we slurpen energie alsof het onze ochtendkoffie is. Als we het licht aandoen, de verwarming opstoken, de radio knallen of onze laptop tot leven wekken… deze elektronische assistenten maken ons leven een stuk aangenamer, maar ze hebben een beetje honger naar energie. Maar geen zorgen, we kunnen slimme energie-eters zijn!
De regel hier is simpel: gebruik alleen wat je écht nodig hebt. Dat begint al met het licht uitdoen als je de kamer verlaat. Het is als een soort ‘goodnight’ tegen je lampen zeggen.
En geloof het of niet, veel mensen hebben dit al door! Met die oplopende energieprijzen houden steeds meer mensen hun energiegebruik in de gaten. Hier zijn nog wat snelle tips om je op weg te helpen:
Hoe energiezuinig is je woning?
Wil je jouw hele nest eens bekijken hoe dit energiezuiniger kan? Slim!
Op deze website vind je een schat aan slimme tips die je kunnen helpen om je huis (nog) energiezuiniger te maken. Ze geven je ideeën over hoe je je nest beter kunt inpakken, of ze vertellen je welke zonnepanelen het beste past. En laten we die belangrijke vragen niet vergeten, zoals: ‘Is er een warmtenet in de buurt?’ of ‘Kan ik meedoen aan een groepsaankoop voor zonnepanelen?’ En, de kers op de energiezuinige taart, ‘Is een thuisbatterij jouw soulmate?’
Ieder huis heeft zijn eigen persoonlijkheid, en elke gemeente heeft zijn eigen verrassingen. Dus het is zeker de moeite waard om hier wat energie in te steken. En maak je geen zorgen, je hoeft geen energiespeurneus te zijn. Je kunt gratis hulp krijgen van de energiehuizen of contact opnemen met een BENOvatiecoach, echte energie-superhelden.
3. Water
We worden omringd door een scala aan watervarianten, elk met zijn eigen karakter en ecologische voetafdruk. Laten we eens een verfrissende duik nemen in de wereld van wateropties.
Het eerste slimme advies is om zoveel mogelijk regenwater te gebruiken, dat een van de kleinste ecologische voetafdrukken heeft. Dit kostbare goedje is perfect voor taken zoals de wasmachine en toiletten, maar houd er rekening mee dat het niet geschikt is om te koken of te drinken.
Nu, als we water in huis hergebruiken, noemen we dat ‘grijs water‘, wat al een stapje groener is. Denk bijvoorbeeld aan het recyclen van bad- en douchewater om je toilet door te spoelen. Het is als een tweede leven voor je water.
Grondwater, daarentegen, komt rechtstreeks uit de aarde. Hoewel het een bron van water is, is het niet altijd de eerste keuze omdat het de grondwaterstand kan beïnvloeden.
Stadswater, ook wel bekend als leidingwater, heeft een grotere ecologische voetafdruk, maar het is ideaal voor koken en drinken.
- En dan hebben we flessenwater, de ‘grootverbruiker’ in termen van ecologische voetafdruk. Dit komt vooral door de verpakking en de afstand die het water moet afleggen om bij jou te belanden. Dus, dat kun je beter vermijden.
Welk type water gebruik jij voor welk doel? En nog belangrijker, zou je kunnen overschakelen naar een meer milieuvriendelijke waterbron? Waarom wel? Waarom niet? Laten we samen eens plonzen in deze waterige kwestie.
Het nieuwe goud
Laat me je vertellen, beste lezer, (regen)water is het nieuwe bling-bling. Misschien beseffen we het niet altijd, maar dit spul is kostbaarder dan je denkt. Soms komt het met bakken uit de hemel vallen bij heftige regenbuien, en soms lijken we het te missen als de Sahara tijdens een droogteperiode. Dus, hoe ga je er slim mee om? Wel, bij regen kun je het op verschillende manieren vangen. Je kunt het in een regenput of -ton opslaan, of je kunt zo vriendelijk zijn om het in de lokale grond te laten insijpelen via fancy methodes zoals wadi’s, infiltratiebekkens of gewoon goede oude onverharde grond.
Nog geen regenput en je hebt de middelen? Dan is een regenput een zeer zinvolle investering. Hier sluit je toiletten of je wasmachine op aan. Lukt dit niet? Dan kan je een regenton aansluiten op je regenpijp. Hiermee geef je de planten water in je tuin of was je de auto of fietsen mee. Meer info over regenwaterputten vind je hier, trouwens.
En wat te doen met het water dat je niet kunt vangen? Laat het gewoon in de aarde infiltreren. Dit zorgt voor een goed gehydrateerde tuin die beter bestand is tegen lange droge periodes. Als je het helemaal wild wilt maken, kun je zelfs een wadi aanleggen, waardoor de natuur meegeniet en de biodiversiteit een boost krijgt. Water is niet alleen belangrijk voor ons, het is ook voor de dieren en planten in de buurt. Dus, laten we allemaal een beetje zuiniger zijn op dat vloeibare goud!
4. Allemaal soorten voertuigen
Wanneer we het hebben over transport, is het cruciaal om te begrijpen welke uitstoot verschillende voertuigen met zich meebrengen. Maar eerlijk is eerlijk, het berekenen van de CO2-uitstoot kan al snel een labyrint van cijfers en variabelen worden (denk aan passagiersaantallen, type brandstof, snelheid, voertuigspecificaties en nog veel meer). Gelukkig hoef je geen doorgewinterde wetenschapper te zijn om hier grip op te krijgen.
Op deze website kun je jezelf onderdompelen in de fascinerende wereld van CO2-uitstoot per voertuig, waarbij je in de details kunt duiken en ontdekken hoe verschillende factoren invloed hebben op onze ecologische voetafdruk. Of als je het graag simpel houdt, is er een gebruiksvriendelijke versie beschikbaar waar de kerninformatie net zo glashelder is.
Nadat je deze inzichten hebt opgedaan, wordt het interessant om te onderzoeken hoe jij je verplaatst en wat de impact op je CO2-voetafdruk is. Dit opent de deur naar een reeks logische vragen:
- Kun je je vervoer aanpassen om een kleinere CO2-uitstoot te realiseren?
- Waarom zou je dat wel of niet doen?
- Is het mogelijk om dichter bij je werk of school te wonen?
- Kun je vanuit huis werken en die dagelijkse rit vermijden?
- Is je verplaatsing echt noodzakelijk, of kun je deze vervangen door bijvoorbeeld een videogesprek?
- En wanneer je op reis gaat, bedenk dan dat de reis zelf vaak een essentieel onderdeel is van de ervaring
De fiets, ons trouwe stalen ros
Als het op mijn favoriete vervoermiddel aankomt, gaat mijn hart uit naar de fiets. Waarom, vraag je? Wel, ik ben dol op de beweging, de vrijheid om overal snel naartoe te peddelen, en laten we eerlijk zijn, ik lach in het gezicht van files en het eindeloze speurwerk naar parkeerplaatsen.
Maar wist je dat er een heleboel fietsen zijn die het leven nog gemakkelijker maken? Stel dat je lange afstanden moet overbruggen, dan is een elektrische fiets je trouwe metgezel. Heb je kinderen te vervoeren? Dan kun je kiezen uit een longtail, fietskar, of bakfiets, stuk voor stuk oplossingen die het familieavontuur naar een hoger niveau tillen. En als je kleine avonturiers hebt, zullen de Weehoo, de Onderwater tandem, en de FollowMe je beste vrienden worden.
En voor degenen die de fiets graag combineren met het openbaar vervoer, is de plooifiets jouw ultieme metgezel. Of waarom zou je geen handig abonnement nemen op deelfietsen? De wereld van fietsmogelijkheden staat wagenwijd voor je open!
Openbaar vervoer
Natuurlijk, niet iedereen is even wild van fietsen, vooral niet wanneer je langere afstanden moet afleggen. Een uitstekend alternatief in dat geval is het openbaar vervoer. Het openbaar vervoer staat bekend om zijn milieuvriendelijke karakter, maar laten we eerlijk zijn, het is niet altijd vriendelijk voor onze portemonnee – hoewel dat eigenlijk wel zou moeten.
Gelukkig zijn er spannende plannen in de maak om hier verandering in te brengen. Een van de recente initiatieven is Hoppin. Hoppin streeft ernaar om reizen van punt A naar B zowel gemakkelijker als flexibeler te maken door verschillende vervoersopties naadloos op elkaar af te stemmen. Nieuwsgierig geworden? Breng een bezoekje aan hun website en ontdek hoe ze de toekomst van reizen vormgeven!
De auto
De auto, dat handige stukje vervoer waar velen niet zonder kunnen. Maar laten we eerlijk zijn, dat vierwielig wonder heeft zo zijn eigen setje nadelen: de CO2-uitstoot die de lucht in gaat, de eeuwige dans met files, de speurtocht naar parkeerplekken, en dan die eindeloze stroom van rekeningen. Het goede nieuws is dat slimme geesten hebben bedacht hoe we deze nadelen kunnen omzeilen en autodelen is een van die briljante oplossingen.
Met autodelen kun je een auto gebruiken zonder er eentje te bezitten. Klinkt als magie, toch? Hier vind je een knap overzicht van autodeelinitiatieven die je helpen ontsnappen aan al die typische autogerelateerde gedoe.
En het vliegtuig
Ah, het vliegtuig, dat wonderbaarlijke stukje technologie met een helaas niet zo wonderbaarlijke ecologische voetafdruk. Het grappige is dat die voetafdruk zelden weerspiegeld wordt in de prijs van een vliegticket. Dus, wat is het advies hier? Wel, de gouden regel is simpel: probeer het vliegtuig te omzeilen. Stel jezelf de vraag: is dat verre oord echt een must? Kunnen we daar niet op een andere, meer milieuvriendelijke manier geraken?
Nu, er zijn momenten waarop het vliegtuig gewoon de enige optie lijkt te zijn. Maar zelfs dan is er een trucje: maak je verblijf wat langer. Waarom zou je voor een eendaagse vlucht ergens naartoe suizen? Combineer liever verschillende activiteiten ter plaatse.
En weet je, sommige slimme organisaties gaan nog een stapje verder. Ze kiezen voor de trein als het reizen binnen 8 uur kan gebeuren, maar stappen op het vliegtuig voor langere afstanden. De Universiteit Gent is een van die voorlopers.
Als je zin hebt in een gezellige, vliegtuigvrije reis, kun je je laten inspireren door de website ‘Zomer Zonder Vliegen’. Of je kunt eens snuffelen in de duurzame reisgids van Bond Beter Leefmilieu.
En als je helemaal zeker wilt zijn welk vervoermiddel het beste bij je traject past, kun je gebruikmaken van handige websites zoals www.ecopassenger.org of greentickets.app. Zo kun je jouw reis plannen met het milieu in gedachten.
5. Gebruik je tuin als klimaatbuffer
Wist je dat alle tuinen in Vlaanderen samen goed zijn voor zo’n 10% van het totale oppervlak? Dat is best indrukwekkend, nietwaar? Het maakt niet uit of je tuin groot of klein is, want elke tuin kan een belangrijke rol spelen als een soort klimaatbuffer. Maar hoe doe je dat precies?
De natuur is eigenlijk een behoorlijk slim systeem dat zichzelf prima in evenwicht weet te houden als je het maar de kans geeft. Dus, laat de natuur gewoon binnen in je tuin. Op die manier wordt je tuin beter bestand tegen de grillen van het klimaat, zoals aanhoudende droogte en stortbuien. Het wordt als het ware een natuurlijke buffer.
Hier zijn een paar handige tips om van je tuin een echte klimaatbuffer te maken. En als je nog meer inspiratie wilt, neem dan zeker een kijkje op de website van Natuurpunt.
6. Eten
Onze voeding heeft, net zoals alles in het leven, een soort ‘voetafdruk’. Deze afdruk omvat alles, van hoe het eten wordt gemaakt of gekweekt tot hoe het wordt vervoerd, en zelfs wat we soms helaas verloren gaat (ja, voedselverspilling, we kijken naar jou), en niet te vergeten die o-zo-bekende verpakkingen. Dit alles draagt bij aan de CO2-uitstoot.
Maar wacht, je wilt die voetafdruk van je eten verkleinen? Fantastisch! Laten we eens kijken hoe je dat kunt doen:
Dus, hoe beginnen we eraan? Winkels lijken vaak een overvloed aan groenten en fruit te hebben, het hele jaar door, allemaal geïmporteerd vanuit verre oorden. Maar wees gerust, er is een slimme gids om je door deze jungle van keuzes te loodsen: de groenten- en fruitkalenders. En als je zin hebt in avontuur en wilt ontdekken hoe je de veelzijdigheid van groenten en fruit kunt benutten, dan zijn er geweldige bronnen zoals Velt en Lekker van bij ons. Daar draait alles om seizoensgebonden genieten!
Het gaat over voedsel kopen dat in je eigen land gekweekt worden. Als je streekgebonden voedsel kan kopen is dat nog lokaler : ). Hoe doe je dit? Door in de winkel waar je altijd gaat aandacht te schenken aan het etiket waar land van oorsprong op staat. In mijn geval ben ik tevreden met België, aangezien ik hier woon. Als je toch eens iets nodig hebt dat niet zo lokaal gekweekt kan worden, ben je er bewust van. Kies dan liever iets dat van Europa komt, in plaats van Zuid-Amerika. En weet ook als je het seizoen volgt, veel van deze groenten, lokaal te verkrijgen zijn op een ander moment in het jaar.
Zin om nog lokaler te gaan? Dan kan je kopen bij een buurderij, waar buren en boeren lokaal kunnen kopen en verkopen. Seizoensgebonden en lokaal!
Het is opvallend wanneer je ergens gaat eten en je vraagt: “Wat schaft de pot” krijg je vaak als antwoord “worst” of “stoofvlees”. Alsof dat de hele maaltijd samenvat.
Maar ik? Ik ben echt dol op groenten, en laat me je vertellen waarom. Groenten barsten van smaak, zijn super veelzijdig en bovenal hartstikke gezond. Dus, wanneer ik het voorrecht heb om te koken voor anderen, zet ik die liefde voor groenten centraal. En eerlijk gezegd, ik heb nog nooit iemand horen klagen, hoor! 😉
Ik denk dat we als samenleving zouden kunnen profiteren van een kleine verschuiving in denken, waarin groenten en fruit in het middelpunt staan. Het is gewoon gezonder, en ik hoef je vast niet te vertellen dat de basis van een gezond voedingspatroon begint met water, groenten en fruit, toch?
Wat meer is, de ecologische voetafdruk van groenten en fruit, vooral als ze lokaal en in het seizoen zijn, is aanzienlijk kleiner dan die van vlees. Zelfs kleiner dan die van zuivelproducten zoals melk, kaas en eieren.
Als je eenmaal voorbij het traditionele idee bent van ‘vlees-groenten-aardappelen’, opent er zich een wereld van culinaire mogelijkheden. Je kunt bijvoorbeeld wat bijgerechtjes in elkaar flansen, zoals een frisse salade, gegrilde groenten, of gewoon snel een restje van gisteren omtoveren tot een heerlijk bijgerecht. Hemels, toch?
Heb je zin om deze groentenrevolutie te omarmen? Maar weet je niet goed waar je recepten kunt vinden die groenten echt laten stralen? Neem dan zeker een kijkje op de website en in de recepten van EVA!
Het komt wel vaker voor. Na een heerlijke maaltijd blijven er vaak wat restjes over. Afhankelijk van de hoeveelheid die overblijft, zijn er verschillende opties om ze te benutten. Als je genoeg hebt, kunnen ze een volwaardige maaltijd voor morgen vormen. Snel en smakelijk klaargemaakt.
Bij kleine hoeveelheden kun je ze verwerken in andere gerechten. Zoals eerder vermeld, kunnen ze dienen als bijgerecht voor de volgende dag. Nog even opwarmen in de pan, of verwerken in een koude salade. Misschien kun je er zelfs soep van maken? Of een spread voor op je boterham de volgende dag.
Voor restjes brood zijn er talloze recepten die allemaal even lekker zijn. Je kunt ze bakken tot croutons voor in de soep, roosteren, broodpudding van maken of wentelteefjes bereiden.
De kunst is om niet volledig gebonden te zijn aan recepten. Als je een idee hebt van de smaak, kun je bepaalde ingrediënten vervangen door andere. Op die manier kun je experimenteren en koken met wat je in huis hebt, inclusief de restjes.
Hier kun je handige ‘sjablonen’ vinden. Dit zijn recepten waarbij je bepaalde groenten eenvoudig kunt vervangen door andere.
Het is ook goed om te weten, aangezien we het toch over de voetafdruk hebben, dat ongeveer 1/3 van al het voedsel in de wereld wordt verspild. Door meer aandacht te besteden aan restjes, kunnen we hier deels iets aan doen.
Oké, oké, ik begrijp het als je nu met je ogen rolt. Het is geen makkie om in onze moderne samenleving te opteren voor herbruikbare of onverpakte spullen. Dat is momenteel helaas nog niet helemaal te realiseren. Maar hey, we kunnen er wel naartoe werken!
We zijn inmiddels allemaal op de hoogte van het feit dat wegwerpproducten, die na gebruik meteen in de prullenbak belanden, een flinke afdruk nalaten op onze planeet. Zelfs als je ze netjes recyclet, gaat er een hoop energie verloren bij het fabriceren van al die verpakkingen, alleen maar om ze kort daarna weer in te zamelen en te recyclen. Wat een verspilling!
Duurzamer leven betekent kiezen voor herbruikbare spullen of producten zonder overtollige verpakking. Hoe kun je daaraan bijdragen? Neem een herbruikbare boodschappentas mee en vergeet je netjes of tasjes voor groenten en fruit niet als je naar de winkel gaat.
Ja, daarna wordt het wel iets ingewikkelder om volledig verpakkingsvrij te winkelen. Maar onmogelijk is het zeker niet! Er zijn al enkele winkels waar je volledig of gedeeltelijk verpakkingsvrije producten kunt vinden, zoals ‘Ohne‘ en ‘Pieter Pot‘.
Als je je gebruikelijke producten in twijfel trekt, kun je soms verrassend duurzame alternatieven ontdekken. Denk aan een shampoobar in plaats van een plastic shampoofles. Die werkt net zo goed en je hebt geen plastic afval meer. Hiep hiep hoera! Webshops zoals ‘Kudzu‘ en ‘Sebio‘ bieden tal van vergelijkbare opties aan. En zelfs in de gewone supermarkt kun je al zulke producten tegenkomen.
Bij ‘Andere klimaathelden‘ kom je nog meer inspirerende mensen tegen die zich inzetten om onze samenleving duurzamer te maken en het voor iedereen gemakkelijker en haalbaarder willen maken om te kiezen voor milieuvriendelijke oplossingen.
7. Interessante ideeën - Zero waste
Laten we eens een duik nemen in het boeiende concept van “zero waste,” zoals uiteengezet door de inspirerende Bea Johnson in haar Ted Talk. Ze onthult hoe we kunnen streven naar een leven waarin we alleen gebruiken wat we werkelijk nodig hebben. Klinkt spannend, toch?
Om dit idee in de praktijk te brengen, kunnen we een handige driehoek gebruiken als leidraad:
